Tía tô là một trong những loài thực vật phổ biến trong các cộng đồng ở Đông Á, được sử dụng làm nguyên liệu, để tạo hương vị và làm gia vị trong nấu ăn, trang trí, súp, salad rau, sushi, làm chất tạo màu thực phẩm, và để gói thức ăn đã nấu chín ở Nhật Bản, Ấn Độ và Hàn Quốc. Hàn Quốc: Dầu hạt tía tô được dùng để nấu ăn và trong các mục đích công nghiệp khác nhau. Ấn Độ: Hạt cũng được dùng làm gia vị để chế biến nước sốt. Toàn bộ cây được dùng để chữa các chứng rối loạn dạ dày và tạo hương vị cho cà ri, và kết hợp với Artemisia scoparia dùng thanh nhiệt. Hạt được dùng để bảo quản thịt và tạo hương vị cho thực phẩm. Dầu từ hạt được dùng để xoa bóp hai lần một ngày cho bệnh viêm khớp, dùng chữa đau tai ở Nepal, cũng như làm gia vị và trong chế biến bánh gạo. Lá được dùng để nấu ăn.
Tại Việt Nam: Lá được dùng làm gia vị. Trung Quốc và Thái Lan: Lá được dùng để điều chỉnh thân nhiệt dưới dạng trà pha nóng. Trung Quốc và Nhật Bản: Lá tía tô được dùng làm thuốc giải độc trong các món cá và cua từ lâu đời. Nepal (Dekhatbhuli): Nước ép lá được dùng để tống giun đường ruột và đắp lên vết thương hở. Bột rễ tía tô trộn với nước tiểu dê được dùng làm thuốc đắp cho bệnh viêm khớp dạng thấp, hai lần mỗi ngày trong một tuần.
Sử dụng ở Nhật Bản và Đông Dương
Nhật Bản: Trong lịch sử, hạt tía tô được dùng để làm dầu sấy khô để chống thấm ô dù hoặc làm dầu đèn. Lá tía tô được dùng làm rau thơm để tạo màu và hương vị cho dưa chua, cũng như để trang trí cá sống. Đông Dương: Đặc biệt ở các thị trấn, lá tía tô được dùng làm rau, trong khi ở các vùng núi và nông thôn, lá không được khai thác mà khai thác quả tía tô để ăn. Hạt tía tô cũng được dùng giống như hạt mè. Hạt tía tô được rang và trộn vào xôi nếp, thường là với đường mía.
Y học Cổ truyền
Trong y học thảo dược cổ truyền của Trung Quốc và Ấn Độ dành cho con người: Thân cây trong lịch sử được dùng làm thuốc giảm đau và chống sẩy thai. Lá được cho là hữu ích chống lại hen suyễn, cảm lạnh, cúm, tức ngực, nôn mửa, ho, táo bón và đau bụng, cũng như thúc đẩy chức năng dạ dày.
Theo Y học cổ truyền Trung Quốc, P. frutescens có thể được dùng để chữa một số tình trạng như cảm lạnh, sốt, ớn lạnh, đau đầu và nghẹt mũi. Ngoài ra, loại cây này theo truyền thống được kê đơn để điều trị các bệnh liên quan đến trầm cảm, hen suyễn, lo lắng, khối u, ho, dị ứng, ngộ độc và một số rối loạn đường ruột. Nước ép lá tươi được dùng để chữa vết thương và dầu hạt dùng để xoa bóp trẻ sơ sinh. Các chỉ định khác cho việc sử dụng lá bao gồm tiêu tan cảm lạnh, thúc đẩy lưu thông Khí, làm khỏe dạ dày và giải độc. Thân cây được dùng để thúc đẩy lưu thông Khí, giảm đau và ngăn ngừa sẩy thai. Lá tía tô được đề cập là một thành phần trong nhiều chế phẩm thảo dược Trung Quốc, chẳng hạn như thuốc sắc “Bán Hạ Hậu Phác” dùng để chống lại sự khó chịu ở cổ họng, và là một phương thuốc thảo dược thiết yếu cho các rối loạn tâm lý như lo âu tổng quát.
Người viết: Ds. Trần Thị Diễm Thuỳ
» Các tin khác: