Câu chuyện thú vị về loại thuốc nổi tiếng này đầu từ hơn 3.500 năm trước. Salicylin – một glycosid có trong vỏ cây liễu thuộc họ Salicaceae, chi Salix, như Salix alba, Salix fragilis – có lẽ là phương thuốc lâu đời nhất vẫn còn được sử dụng. Việc sử dụng lá liễu để điều trị các bệnh viêm khớp đã được người Sumer biết đến. Người Ai Cập cổ đại đã sử dụng chiết xuất từ ​​cây sim và lá liễu để làm dịu cơn đau khớp. Trên thực tế, Giấy cói Ebers (1534 trước Công nguyên) - một bộ sưu tập 877 công thức y học trong 110 trang - báo cáo các ứng dụng của thuốc sắc từ cây sim và lá liễu trên bụng và lưng để giảm bớt tình trạng viêm và các triệu chứng đau đớn.

Khoảng 1000 năm sau, Hippocrates (460-377 trước Công nguyên), cha đẻ của y học, và sau đó Galen (129-201 sau Công nguyên) đã biết đến đặc tính chữa bệnh của cây họ Salicaceae. Hippocrates kê đơn vỏ cây liễu để điều trị chứng đau do viêm và giảm đau khi sinh con. Dioscorides (40-90 sau Công nguyên), trong sách De Materia Medica, đã khuyên dùng thuốc sắc liễu để điều trị đau bụng, bệnh gút và đau tai. Pliny the Elder (23-79 sau Công nguyên), trong cuốn Lịch sử tự nhiên, đã báo cáo việc sử dụng các chất này làm thuốc giảm đau và hạ sốt.

Trong nhiều thế kỷ, đã có báo cáo về việc sử dụng cây liễu như một phương thuốc giảm đau, hạ sốt và chống đau nửa đầu từ nhiều nơi trên thế giới ngay cả khi không có sự tiếp xúc hiệu quả. Trên thực tế, những người dân bản địa như Hottentots ở Nam Phi hay người da đỏ ở Mỹ đã sử dụng chiết xuất cây liễu để chữa sốt, viêm xương khớp và đau đầu. Đến năm 216 sau Công Nguyên, với sự tăng cường liên lạc quân sự và thương mại hàng hải, việc sử dụng vỏ cây liễu đã lan rộng khắp thế giới phương Tây, sau đó đến Trung Quốc và các nước phương Đông khác. Vào thời Trung cổ, thời Phục hưng và những năm tiếp theo cho đến thế kỷ 18, nước sắc của cây có chứa salicylat được sử dụng để điều trị đau thấp khớp, vết thương, vết loét, nhức đầu và đau bụng kinh.

Ds. Trần Thị Diễm Thuỳ.

Người duyệt: Ths. Nguyễn Thị Thuỳ Trang

TLTK: Montinari, M. R., Minelli, S., & De Caterina, R. (2019). The first 3500 years of aspirin history from its roots–A concise summary. Vascular pharmacology, 113, 1-8.