Lược dịch từ: https://acsjournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.3322/caac.21597

Xem phần 1 tại: https://kduoc.duytan.edu.vn/Home/ArticleDetail/vn/78/6094/tang-cuong-kha-nang-tiep-can-toan-cau-doi-voi-cac-loai-thuoc-dieu-tri-ung-thu-phan-1

Gánh nặng ung thư toàn cầu

Ung thư được xếp hạng là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong sớm ở gần 100 quốc gia trên thế giới. Trên toàn cầu, vào năm 2018, 1/5 nam giới và 1/6 phụ nữ bị ung thư, 1/8 đàn ông và 1/10 phụ nữ tử vong vì căn bệnh này. 4 nguyên nhân hàng đầu gây tử vong do ung thư trên toàn thế giới là các khối u ác tính ở phổi, đại trực tràng, dạ dày và gan. Tỷ lệ mắc bệnh ung thư tổng thể và các loại ung thư riêng lẻ khác nhau tùy theo quốc gia và phản ánh:

• Phân bố tuổi dân số.
• Sự khác biệt về tình trạng phổ biến và phân bố các yếu tố nguy cơ chính gây ung thư (bao gồm mức độ phát triển kinh tế của một quốc gia và các yếu tố xã hội và lối sống liên quan).
• Sự sẵn có của các dịch vụ sàng lọc và chẩn đoán để phát hiện ung thư.

Ở các nền kinh tế mới nổi, đang có sự dịch chuyển của các bệnh ung thư liên quan đến nhiễm trùng và liên quan đến nghèo đói (ví dụ: cổ tử cung, dạ dày và gan) bởi các bệnh ung thư thường gặp ở các nước phát triển (ví dụ: đại trực tràng).

Đối với 37,5 triệu bệnh nhân được chẩn đoán mắc một trong 18 bệnh ung thư từ năm 2000 đến năm 2015 trên 71 quốc gia trong chương trình CONCORD, sự khác biệt về thời gian sống thêm 5 năm giữa các quốc gia là rất lớn. Ví dụ, tỷ lệ sống sót sau 5 năm đối với ung thư phổi là khoảng 33% ở Nhật Bản nhưng 4% ở Ấn Độ. Tỷ lệ sống sót sau 5 năm đối với ung thư vú là 90% ở Hoa Kỳ nhưng 40% ở Nam Phi. Do mức độ đầy đủ và chất lượng của dữ liệu kiểm soát điều trị ung thư và theo dõi khác nhau giữa các quốc gia, điều này ảnh hưởng đến khả năng so sánh của các ước tính sống sót trong CONCORD. Kết quả sống sót ở nhiều quốc gia có thu nhập thấp và thu nhập trung bình không được CONCORD bảo hiểm có thể sẽ tồi tệ hơn.

Tìm hiểu sâu hơn về dữ liệu sống sót của bệnh ung thư theo quốc gia cụ thể có thể cho thấy sự khác biệt về chủng tộc, dân tộc hoặc khu vực trong tỷ lệ mắc ung thư. Ví dụ, các cá nhân người Mỹ gốc Phi có tỷ lệ sống sót thấp nhất so với bất kỳ nhóm chủng tộc hoặc dân tộc nào ở Hoa Kỳ đối với hầu hết các bệnh ung thư. Tỷ lệ sống sót sau 5 năm đối với bệnh ung thư vú được chẩn đoán từ năm 2008 đến năm 2014 là 81% ở phụ nữ Mỹ gốc Phi so với 91% ở phụ nữ da trắng. Chất lượng chăm sóc chỉ là một số yếu tố dẫn đến sự chênh lệch về tỷ lệ sống sót sau bệnh ung thư giữa các quốc gia và trong các quốc gia. Mục tiêu phát triển bền vững của Liên hợp quốc nhằm giảm 1/3 tỷ lệ tử vong sớm do các bệnh không lây nhiễm vào năm 2030 sẽ không đạt được nếu các biện pháp không được thực hiện để giảm chênh lệch trong tiếp cận điều trị ung thư và chăm sóc chất lượng cao. Các mục tiêu chính của nghiên cứu là đánh giá việc sử dụng thuốc điều trị ung thư trong Danh sách mẫu thuốc thiết yếu của Tổ chức Y tế Thế giới, để xem xét khả năng chi trả và các yếu tố chính khác ảnh hưởng đến việc tiếp cận với thuốc điều trị ung thư (đặc biệt là tiếp cận với các loại thuốc điều trị ung thư thiết yếu) và xác định các giải pháp có thể giải quyết các vấn đề truy cập.

Thuốc thiết yếu cho bệnh ung thư

Tiếp cận với các loại thuốc điều trị ung thư là một thách thức lớn, đặc biệt là ở các môi trường nghèo tài nguyên và các nền kinh tế mới nổi. Tổ chức Y tế Thế giới đưa ra Danh sách Mẫu các Thuốc thiết yếu để giúp các quốc gia này lựa chọn thuốc để mua sắm và đưa vào danh sách thuốc thiết yếu quốc gia và ngày càng có tên trong danh sách thuốc có thể tái sử dụng quốc gia của họ. Thuốc thiết yếu được định nghĩa là “những thuốc đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe ưu tiên của người dân”. Ung thư là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ hai trên toàn cầu, số ca tử vong do ung thư ngày càng tăng và một số bệnh ung thư có khả năng đáp ứng cao với liệu pháp điều trị, có thể xem một số loại thuốc chống ung thư là thuốc thiết yếu. Để biết các loại thuốc thiết yếu có thể chứng nhận trong Danh sách Mẫu các Thuốc Thiết yếu, 2019 của Tổ chức Y tế Thế giới, hãy xem who.int/medicines/publications/essentialDrugs/en/.

Quyết định chỉ định một loại thuốc là thuốc điều trị ung thư thiết yếu phụ thuộc vào mức độ ước tính của lợi ích và độc tính tương đối của nó đối với mỗi chỉ định so với các lựa chọn điều trị khác, cũng như tác động của nó đối với việc theo dõi, chi phí, chẩn đoán và quản lý tổng thể không dễ dàng. Các loại thuốc điều trị ung thư được đánh giá bằng cách sử dụng Thang điểm Lợi ích Lâm sàng của Hiệp hội Ung thư Y học Châu Âu. Trên thang điểm này, các loại thuốc có điểm 4 và 5 trong môi trường không phẫu thuật và xếp hạng A và B trong môi trường chữa bệnh, với thời gian sống thêm tổng thể ít nhất từ ​​4 đến 6 tháng so với tiêu chuẩn chăm sóc, có thể được xem xét đưa vào. Việc đưa một loại thuốc vào Danh mục Mẫu các Thuốc Thiết yếu của Tổ chức Y tế Thế giới xác định lại quyền con người để có những loại thuốc này trên toàn cầu, kích thích sự gia nhập của các nhà sản xuất mới, tăng cường sự ủng hộ của các bên liên quan và theo thời gian, định hình lực lượng thị trường để cải thiện khả năng chi trả và khả năng tiếp cận thậm chí các loại thuốc có giá cao, đã được cấp bằng sáng chế, như trường hợp điều trị bằng thuốc kháng vi-rút.

DS. Nguyễn Thị Mai Diệu

Người duyệt bài: TS. Hà Hải Anh