Việt Nam nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa ẩm nên hệ thực vật vô cùng phong phú và đa dạng. Đáng chú ý là nhóm cây thuốc – nhóm cây trực tiếp phục vụ nhu cầu chữa bệnh của con người. Bài viết này giới thiệu hai cây thuốc có tác dụng an thai thuộc họ Cúc (Asteraceace).

1. Tía tô (Perillae Fructescentis L.):còn gọi là tử tô, tử tô tử, tô ngạnh

- Đặc điểm thực vật: cây thảo, cao 0,5- 1m. Lá mọc đối, mép khía răng, mặt dưới tím tía, có khi hai mặt đều tía, nâu hay màu xanh lục có lông nhám. Hoa nhỏ màu trắng mọc thành xim co ở đầu cành, màu trắng hay tím, mọc đối, 4 tiểu nhị không thò ra ngoài hoa. Quả bế, hình cầu. Toàn cây có tinh dầu thơm và có lông.

- Phân bố: Mọc hoang hoặc trồng nhiều nơi trong cả nước và châu Á.

- Thành phần hoá học: Tía tô chứa 0,3-0,5% tinh dầu (theo trọng lượng khô), citral 20%. Thành phần tinh dầu chủ yếu là perillaldehyd, L-perrilla alcohol, limonen, α-pinen, hydrocumin, còn có elsholtziaceton, β-cargophylen, bergamoten và linalool perillaldehyd. Hạt chứa nước, protein, acid nicotinic, dầu béo gồm acid béo chưa no, oleic, linoleic, acid linolenic.

2. Kinh giới (Elsholtzia cristata Willd ):còn gọi là kinh giới tuệ, giả tô, khương giới

- Đặc điểm thực vật: thân vuông, mọc thẳng, cao khoảng 30 – 50 cm. Hoa nhỏ, màu tím nhạt, mọc thành bông ở đầu cành. Cây chứa tinh dầu có vị cay, đắng, mùi thơm.

- Phân bố: mọc ở khu vực đồi núi, đất bỏ hoang, với địa hình nhiều nắng, bờ sông suối hay trong rừng; ở cao độ 0-3.400 m. Có tại Ấn Độ, Campuchia, Lào, Malaysia, Mông Cổ, Myanma, Nga, Nhật Bản, Thái Lan, Trung Quốc (ngoại trừ các tỉnh Thanh Hải và Tân Cương), Việt Nam. Nó cũng được du nhập vào châu Âu và Bắc Mỹ.

- Thành phần hoá học: có chừng 1,8% tinh dầu, thành phần chủ yếu là D. limone, D.menton, một ít D. limonene.

Tài liệu tham khảo

1. Đỗ Tất Lợi (2006), Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam. Hà Nội, Việt Nam: Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật.

2. Đỗ Tất Lợi (2004), Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam. Hà Nội, Việt Nam: Nhà xuất bản Y Học.

Người viết: Nguyễn Thị Thu

Người duyệt: Hà Hải Anh