Lược dịch từ: Kheirandish M. Hướng dẫn định giá dược phẩm của WHO có giúp các nước thu nhập thấp và trung bình định giá thuốc hợp lý không? East Medi terr Health J. 2020; 26 (4): 372–373. https://doi.org/10.26719/2020.26.4.372.Nhận: 15/06/19; chấp nhận: 06/11/19.

Bản quyền © Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) 2020. Một số quyền đư ợc bảo lưu. Tác phẩm này có sẵn theo giấy phép IGO CC BY-NC-SA 3.0 (https: // creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/igo).

Chi tiêu cho dược phẩm chiếm tỷ trọng lớn trong chi tiêu cho y tế và một trong những thách thức chính ở các quốc gia có nguồn lực hạn chế là việc lựa chọn phương pháp định giá dược phẩm phù hợp nhất. Có nhiều cách tiếp cận để định giá dược phẩm cũng nhưnhiều loại công nghệ sản xuất dược phẩm; do đó, các hệ thống y tế thường gặp khó khăn trong việc lựa chọn các phương pháp tốt nhất phù hợp với mục tiêu của họ. Đối với các nước đang phát triển, việc thiết lập giá thuốc hợp lý để đảm bảo người dân có thể tiếp cận được loại thuốc họ cần, đồng thời hỗ trợ ngành dược trong nước để đảm bảo chuỗi cung ứng bền vững là một thách thức đối với hệ thống y tế của họ [1]. Do đó, cần có các dòng hướng dẫn thực tế có thể giúp các nước thu nhập thấp và trung bình bằng cách giải thích các bước định giá dược phẩm [2]. Tiếp cận công bằng đối với thuốc là mối quan tâm toàn cầu và sẽ không được đảm bảo trừ khi thuốc có sẵn ở mức giá mà người tiêu dùng có thể mua được [3]. Các hệ thống y tế phải đảm bảo rằng mọi người có thể truy cập và mua các loại thuốc cần thiết khi họ cần và với số lượng lớn mà họ cần. Do đó, không chỉ cần định giá dược phẩm hợp lý mà còn cần có các chính sách hỗ trợ khác như bảo hiểm hoặc trợ cấp.

Do sự đa dạng, không rõ ràng và phức tạp của các phương pháp định giá dược phẩm khác nhau, các quốc gia thuộc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khu vực Đông Địa Trung Hải cần có hướng dẫn giải thích từng phương pháp này, bao gồm cách thực hiện, điểm mạnh, hạn chế và yêu cầu của chúng ở các quốc gia khác nhau. Năm 2015, WHO đã xây dựng hướng dẫn về chính sách định giá dược phẩm của quốc gia để giúp các quốc gia, đặc biệt là các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình, đưa ra các quyết định phù hợp về phương pháp định giá thuốc [4]. Tuy nhiên, vẫn còn đó những câu hỏi chưa được giải đáp.

Chi tiêu cao cho dược phẩm không chỉ vì chi phí thuốc cao mà còn do tiêu thụ nhiều [5]. Do đó, tổng chi tiêu cho dược phẩm cần được tách biệt với giá thuốc, vì mỗi loại đòi hỏi các chính sách khác nhau. Việc tiêu thụ nhiều thuốc có thể xảy ra do việc sử dụng thuốc không hợp lý do tự mua thuốc hoặc kê đơn quá mức của thầy thuốc. Các chính sách giá được áp dụng thường xuyên, chẳng hạn như phương pháp cộng chi phí, thường hiệu quả hơn nếu mục đích chính là kiểm soát chi tiêu. Việc thực hiện danh mục thuốc thiết yếu và các hướng dẫn dựa trên bằng chứng không liên quan trực tiếp đến chính sách giá [6,7] nên được bổ sung với chính sách giá khi mối quan tâm chính là tiêu dùng cao và không hợp lý.

Việc xem xét công nghệ sản xuất thuốc là rất quan trọng trong việc lựa chọn phương pháp định giá. Ví dụ, hầu  hết các loại thuốc đắt tiền là thuốc mới và/hoặc thuốc chuyên dụng không có sẵn dạng thuốc gốc. Việc kiểm soát giá của các loại thuốc này thông qua các chính sách được khuyến nghị chung như chi phí cộng thêm hoặc giá tham chiếu là rất khó vì giá tham chiếu hợp lệ thường bị hạn chế và chi phí sản xuất không rõ ràng đối với các nhà hoạch định chính sách [8].

Điều quan trọng là phải phân biệt giữa định giá dựa trên giá trị, được đề cập trong hướng dẫn của WHO, với đánh giá công nghệ y tế [4]. Việc xác định giá trị của một loại thuốc rất khó và không phải là một cách hữu ích để định giá thuốc. Ví dụ, nếu một loại thuốc cấp cứu dùng để cứu sống bệnh nhân, nó có nên được định giá cao không? Nếu có, thì điều này sẽ có tác động lớn đối với hệ thống y tế. Ngoài ra, cần lưu ý rằng định giá dựa trên giá trị có thể dẫn đến việc các công ty xác định giá cao cho sản phẩm của họ.

Một trong những phương pháp định giá được khuyến nghị trong hướng dẫn của WHO và được sử dụng rộng rãi trên toàn cầu là định giá dựa trên tham chiếu bên ngoài. Ở hầu hết các quốc gia, đặc biệt là các nước châu Âu, định giá dựa trên tham chiếu bên ngoài đã được sử dụng để kiểm soát nhập khẩu song song trước tiên và sau đó là định giá dược phẩm [11].

Tuy nhiên, đối với các nước có thu nhập thấp và trung bình, đặc biệt là các nước ở Đông Địa Trung Hải, mục tiêu chính của việc sử dụng phương pháp này là để định giá thuốc. Do đó, việc thực hiện đúng phương pháp này là rất quan trọng do các cài đặt quốc gia khác nhau. Ví dụ, lựa chọn các quốc gia tham chiếu, xác định giá hợp lệ và duy trì cùng một mức giá ở các quốc gia láng giềng là những cân nhắc quan trọng. Ngoài ra, cần có sự hợp tác và phối hợp đầy đủ giữa các nước trong cùng khu vực nếu sử dụng phương pháp này. Tóm lại, hướng dẫn về các phương pháp định giá dược phẩm, để phát huy vai trò tốt hơn, cần được cung cấp kèm theo những hướng dẫn theo từng bước rõ ràng về cách triển khai các phương pháp định giá trong thực tế.

Tài liệu tham khảo: https://applications.emro.who.int/emhj/v26/04/10203397-2020-2604-372-373.pdf

DS. Nguyễn Thị Mai Diệu

Người duyệt bài: TS. Hà Hải Anh