TÌM HIỂU VỀ VACCINE COVID-19

 

Để phòng chống lại đại dịch Covid-19, ngoài các biện pháp phòng tránh và cách ly xã hội thì thứ vũ khí duy nhất hiệu quả là vaccine (Vaccine Corona virus).

 

I. TỔNG QUAN VỀ VACCINE

1. ĐỊNH NGHĨA VACCINE

    Vaccine (hay còn gọi là vắc-xin) là chế phẩm có tính kháng nguyên có nguồn gốc từ vi sinh vật gây bệnh hoặc vi sinh vật có cấu trúc kháng nguyên giống vi sinh vật gây bệnh, đã được bào chế đảm bảo độ an toàn cần thiết, làm cho cơ thể tự tạo ra tình trạng miễn dịch chống lại tác nhân gây bệnh.

   Vaccine chứa các phiên bản suy yếu của virus hay phiên bản gần giống như virus (được gọi là kháng nguyên). Điều này chứng tỏ các kháng nguyên không thể tạo ra các dấu hiệu hoặc triệu chứng của bệnh, nhưng chúng kích thích hệ thống miễn dịch tạo ra các kháng thể. Những kháng thể này sẽ bảo vệ cơ thể khi tiếp xúc với các virus trong tương lai.

 

2. CÔNG DỤNG CỦA VACCINE

   Vacxin giúp nâng cao khả năng kháng bệnh của cơ thể. Khi chủng ngừa, hệ miễn dịch của cơ thể nhận diện vaccine là vật lạ sẽ tiêu diệt và ghi nhớ chúng, từ đó tạo được trí nhớ miễn dịch. Về sau khi tác nhân bệnh thật xâm nhập vào cơ thể, hệ miễn dịch sẽ tấn công tác nhân gây bệnh nhanh chóng và hiệu quả để bảo vệ cơ thể chống lại bệnh đó.

   Nhờ có vaccine hàng triệu trẻ em không bị chết do bệnh truyền nhiễm. Người được tiêm chủng không bị mắc bệnh hay di chứng do bệnh dịch gây ra.

   Khi chương trình tiêm chủng thực hiện tốt đa số mọi người đều được chủng ngừa một căn bệnh đó, đôi khi bệnh đó có thể biến mất hoàn toàn khỏi cộng đồng và chương trình tiêm chủng vaccine đó có thể dừng lại. Ví dụ bệnh đậu mùa. Tuy nhiên một số bệnh như bệnh sởi nếu dừng chương trình tiêm chủng, tỉ lệ tiêm chủng giảm xuống bệnh sẽ bùng phát rất nhanh.

   Trước đây vacxin được chia thành 3 loại: vaccine giải độc tố, vaccine chết, vaccine sống giảm độc lực. Ngày nay với sự tiến bộ của công nghệ sinh học chúng ta có thêm 2 loại: vaccine chiết tách và vaccine tái tổ hợp.

 

II. VACCINE COVID-19

   Vaccine COVID-19 là bất kỳ công nghệ vaccine nào có khả năng cung cấp khả năng miễn dịch thu được chống lại bệnh do coronavirus 2019 (COVID ‑ 19). Công việc trước đây để phát triển vắc-xin chống lại các bệnh do coronavirus gây ra là SARS và MERS đã củng cố kiến thức về cấu trúc và chức năng của coronavirus, điều này đã thúc đẩy sự phát triển vào đầu năm 2020 của các nền tảng công nghệ khác nhau cho vaccine COVID-19.

 

1. CƠ CHẾ HOẠT ĐỘNG

   Hiện tại, tám loại vaccine Covid-19 đã được các nước phê duyệt và đã hoặc đang chuẩn bị triển khai tiêm chủng. Số vaccine này được phát triển bởi những hãng dược khác nhau, với công nghệ khác nhau, theo bốn cơ chế chính: virus bất hoạt, mRNA, protein và vector.

   Các nhà khoa học sản xuất vaccine bất hoạt bằng cách đưa các virus đã chết vào cơ thể người được tiêm phòng. Các vaccine này ổn định và an toàn hơn vaccine sống do các vi sinh vật chết không thể đột biến trở lại dạng gây bệnh. Tuy nhiên, đa số vaccine bất hoạt kích thích hệ miễn dịch yếu hơn vaccine sống. Vì vậy, loại vaccine này thường được tiêm thành nhiều liều hoặc tiêm nhắc để duy trì tính miễn dịch.

   Vaccine mRNA là vaccine đưa phân tử RNA được tổng hợp vào tế bào của cơ thể. Khi đã vào trong tế bào, mRNA tổng hợp của vaccine hoạt động như một mRNA tự nhiên, khởi động tổng hợp protein mới (bình thường protein này do virus tổng hợp). Sau đó protein mới sẽ kích hoạt đáp ứng miễn dịch của cơ thể chống lại protein của virus. Như vậy cơ thể được nhận vaccine, vừa tạo kháng nguyên - protein của virus, vừa tạo đáp ứng miễn dịch chống lại protein này.

   Vaccine protein bao gồm các mảnh protein tinh khiết của virus SARS-Cov-2. Sau khi tiêm vaccine vào cơ thể, hệ miễn dịch ghi nhận rằng protein này là “kẻ xâm nhập” và phản ứng miễn dịch tạo ra kháng thể. Đồng thời, vaccine giúp tế bào ghi nhớ nhận diện tác nhân gây bệnh, tiến hành tiêu diệt chúng nếu bị tấn công trong tương lai.

   Vaccine vector khác với hầu hết các loại vaccine thông thường ở chỗ chúng không thực sự chứa kháng nguyên, mà sử dụng chính tế bào của cơ thể để sản xuất chúng. Vaccine tiêm vào trong cơ thể sẽ kích thích tạo ra một lượng lớn kháng nguyên. Những kháng nguyên này sẽ kích hoạt phản ứng miễn dịch.

 

2. CÁC VACCINE THÔNG DỤNG

   Vaccine Pfizer-BioNTech có tên BNT162b2 là vaccine đầu tiên được Cơ quan quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) phê duyệt hồi cuối năm 2020.

   Đứng thứ hai là vaccine do hãng dược Anh AstraZeneca và Đại học Oxford phát triển, đã có 41 quốc gia sử dụng. Vaccine này được phát triển dựa trên nền tảng virus Adeno bị làm suy yếu.

   Phổ biến thứ ba là vaccine mRNA-1273, sản xuất bởi Moderna. Đây cũng là loại vaccine thứ hai được FDA cấp phép sử dụng khẩn cấp tại Mỹ.

   Vaccine NVX-CoV2373 của công ty Novavax.

   Vaccine JNJ-78436735 của công ty Johnson & Johnson (Mỹ).

   Một loại vaccine gây chú ý khác là Gam-COVID-Vac jab, hay Sputnik V của Nga, do Trung tâm Dịch tễ học và Vi sinh vật học Quốc gia Gamaleya phát triển theo cơ chế vaccine vector.

   Trung Quốc, nước đông dân nhất thế giới, cũng không đứng ngoài cuộc đua tìm ra vaccine với một loạt cái tên như Ad5-nCoV của Cansino Biologics, Coronavac của Sinovac Biotech, BBIBP nCorV của Viện sinh phẩm sinh học Bắc Kinh và SinoPharm. Trong đó, ứng viên sáng giá nhất là vaccine Coronavac của Sinovac Biotech.

   Thông thường, một loại vaccine phải mất một thập niên để phát triển, tuy nhiên, quy trình này đã được rút ngắn xuống chỉ còn 10 tháng do tính cấp bách và tác động nặng nề của đại dịch, với mục tiêu đưa thế giới trở về trạng thái bình thường trong thời gian sớm nhất. Đây thực sự là một trong những thành tựu về khoa học công nghệ đáng ghi nhận trong lịch sử loài người.

 

3. HIỆU QUẢ CỦA VACCINE COVID-19

   Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) đã nghiên cứu gần 4.000 nhân viên chăm sóc sức khỏe đã được tiêm chủng, những người phản ứng đầu tiên và những nhân viên thiết yếu và tuyến đầu khác.

   Họ phát hiện ra rằng vaccine RNA thông tin (mRNA) do các công ty dược phẩm Pfizer-BioNTech và Moderna phát triển đã ngăn ngừa 80% trường hợp mắc bệnh sau liều đầu tiên và 90% sau liều thứ hai.

   Các công nhân tiền trạm trong nghiên cứu đã được kiểm tra COVID-19 hàng tuần trong 13 tuần.

   Pfizer-BioNTech cho biết rằng thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3 đang diễn ra đối với vaccine mRNA của họ cho thấy khả năng miễn dịch mạnh vẫn tồn tại trong ít nhất 6 tháng đối với các cá nhân được tiêm chủng.

   Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng vaccine này có hiệu quả 100% đối với bệnh nặng theo định nghĩa của CDC và 95,3% đối với bệnh COVID-19 nghiêm trọng theo định nghĩa của Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA).

 

4. TÁC DỤNG PHỤ CỦA VACCINE COVID-19

   Vaccine an toàn nhưng cũng sẽ có một số tác dụng phụ nhẹ

   Trước khi ban hành EUA cho vaccine Pfizer-BioNTech và Moderna COVID-19, FDA đã xem xét dữ liệu đã được ghi nhận trong quá trình thử nghiệm.

   Pfizer-BioNTech đã gửi dữ liệu đối với những người từ 16 tuổi trở lên, trong khi Moderna gửi kết quả cho những người từ 18 tuổi trở lên.

   Hầu như tác dụng phụ được báo cáo phổ biến nhất sau khi tiêm vaccine  là đau tại chỗ tiêm.

Một số người sau khi tiêm vaccine COVID-19 cũng có các triệu chứng giống tiêm vaccine cúm trong thời gian ngắn, như mệt mỏi, đau đầu, đau nhức cơ thể, ớn lạnh và sốt.

   Các hạch bạch huyết bị sưng cũng đã được ghi nhận báo cáo. Các hạch có thể xuất hiện như một khối u ở dưới nách, điều này có thể sẽ làm cho một số phụ nữ lo lắng vì nghĩ rằng đó có thể là dấu hiệu của ung thư vú.

   Dữ liệu thử nghiệm đã chỉ ra rằng hai liều vaccine Pfizer-BioNTech có hiệu quả ngăn ngừa COVID-19 là 95%, trong khi hai liều vaccine Moderna có hiệu quả 94%.

   Các thử nghiệm cũng cho thấy rằng cả hai loại vaccine  đều an toàn và thường được dung nạp tốt.

   Tiến sĩ Miriam Smith, trưởng phòng bệnh truyền nhiễm tại Long Island Do Thái Forest Hills ở Queens, New York, nói với Healthline: “Hồ sơ ghi nhận tác dụng phụ của cả hai loại vắc-xin đều rất thuận lợi.”

   Sốc phản vệ rất hiếm và có thể điều trị được

   Sốc phản vệ là một phản ứng dị ứng nghiêm trọng có thể do tiêm chủng nói chung. Nó có thể đe dọa tính mạng khi không được điều trị.

   Kể từ khi ban hành EUA cho vắc-xin Pfizer-BioNTech và Moderna, chính phủ liên bang đã tiếp tục thu thập thông tin về các tác dụng phụ được báo cáo, bao gồm các trường hợp hiếm gặp như phản vệ hoặc phản ứng dị ứng nghiêm trọng sau khi tiêm chủng.

   Tỷ lệ được báo cáo về sốc phản vệ sau khi tiêm vaccine Pfizer-BioNTech COVID-19 là 4,7/ 1 triệu ca, trong khi tỷ lệ được báo cáo đối với vaccine  Moderna là 2,5 / 1triệu ca.

   Không có trường hợp tử vong nào do sốc phản vệ sau khi sử dụng cả hai loại vaccine này đã được báo cáo.

   Cân nhắc lợi ích và rủi ro trước khi tiêm vaccine  COVID-19

   Nếu bạn có tiền sử phản ứng dị ứng nghiêm trọng với vaccine, bác sĩ có thể khuyên bạn không nên tiêm vaccine COVID-19.

   Theo Tiến sĩ David Hirschwerk, một chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại Northwell Health ở Manhasset, New York cho biết: Đối với hầu hết mọi người, lợi ích của việc chủng ngừa COVID-19 "vượt xa" những nguy cơ có thể xảy ra. Ông nói: “Tại thời điểm này, hơn 30 triệu người Mỹ đã nhận được ít nhất một liều duy nhất, và nó đã được dung nạp rất tốt và rất hiệu quả.

   Và theo TS. David Hirschwerk: “Các tác dụng phụ nghiêm trọng như sốc phản vệ đã được chứng minh là cực kỳ hiếm và tất nhiên có thể điều trị được”.

   Theo như Tiến sĩ Miriam Smith cho biết, nếu bạn chỉ bị đau xung quanh vết tiêm sau khi tiêm vaccine , thông thường bạn có thể chườm đá hoặc dùng thuốc giảm đau không kê đơn như paracetamol hay một số thuốc nhóm NSAIDs cũng có hiệu quả.

   Tóm lại, việc tiêm COVID-19 vaccine  giúp bảo vệ bạn khỏi bị nhiễm COVID-19. Thêm vào đó, nó cũng có thể giúp bạn hạn chế gặp phải các vấn đề sức khỏe kéo dài mà một số bệnh nhân COVID-19 gặp phải, hay còn gọi là “bệnh nhân kéo dài COVID-19”.

   Như với tất cả các loại vắc-xin, bạn có thể có một số tác dụng phụ, chẳng hạn như đau hoặc sưng tại chỗ tiêm, sốt, ớn lạnh, mệt mỏi hoặc đau đầu.

 

TÀI LIỆU THAM KHẢO

https://vi.wikipedia.org/wiki/V%E1%BA%AFc-xin_COVID-19

https://www.healthline.com/health-news/covid-19-vaccine-side-effects-what-to-know-now