I.                   ĐẠI CƯƠNG

Bệnh dái tháo duờng là bệnh rối loạn chuyển hóa không dồng nhất, có dặc diểm tăng

glucose huyết do khiếm khuyết về tiết insulin, về tác dộng của insulin, hoặc cả hai. Tang

glucose mạn tính trong thời gian dài gây nên những rối loạn chuyển hóa carbohydrate,

protide, lipide, gây tổn thuong ở nhiều co quan khác nhau, dặc biệt ở tim và mạch máu,

thận, mắt, thần kinh.

Theo Liên doàn Ðái tháo duờng Thế giới (IDF), nam 2015 toàn thế giới có 415 triệu nguời

(trong dộ tuổi 20-79) bị bệnh dái tháo duờng (ÐTÐ), tuong duong cứ 11 nguời có 1 nguời

bị ÐTÐ, dến nam 2040 con số này sẽ là 642 triệu, tuong duong cứ 10 nguời có 1 nguời bị

ÐTÐ. Bên cạnh dó, cùng với việc tang sử dụng thực phẩm không thích hợp, ít hoặc không

hoạt dộng thể lực ở trẻ em, bệnh ÐTÐ típ 2 dang có xu huớng tang ở cả trẻ em, trở thành

vấn dề sức khỏe cộng dồng nghiêm trọng. Bệnh ÐTÐ gây nên nhiều biến chứng nguy

hiểm, là nguyên nhân hàng dầu gây bệnh tim mạch, mù lòa, suy thận, và cắt cụt chi. Nhung

một diều dáng khả quan, có tới 70% truờng hợp ÐTÐ típ 2 có thể dự phòng hoặc làm chậm

xuất hiện bệnh bằng tuân thủ lối sống lành mạnh, dinh duỡng hợp lý và tang cuờng luyện

tập thể lực.

Ở Việt Nam, nam 1990 của thế kỷ truớc, tỷ lệ bệnh ÐTÐ chỉ là 1,1% (ở thành phố Hà nội),

2,25% (ở thành phố Hồ Chí Minh), 0,96% (thành phố Huế), nghiên cứu nam 2012 của

Bệnh viện Nội tiết trung uong cho thấy: tỷ lệ hiện mắc ÐTÐ trên toàn quốc ở nguời truởng

thành là 5.42%, tỷ lệ dái tháo duờng chua duợc chẩn doán trong cộng dồng là 63.6%. Tỷ

lệ rối loạn dung nạp glucose toàn quốc 7,3%, rối loạn glucose máu lúc dói toàn quốc 1,9%

(nam 2003). Theo kết quả diều tra STEPwise về các yếu tố nguy co của bệnh không lây

nhiễm do Bộ Y tế thực hiện nam 2015, ở nhóm tuổi từ 18-69, cho thấy tỷ lệ ÐTÐ toàn

quốc là 4,1%, tiền ÐTÐ là 3,6%.

II.  CHẨN ÐOÁN

1.  Chẩn doán dái tháo duờng

Tiêu chuẩn chẩn doán dái tháo đường (theo Hiệp Hội Ðái tháo duờng Mỹ - ADA) dựa vào

1 trong 4 tiêu chuẩn sau dây:

a)  Glucose huyết tuong lúc dói (fasting plasma glucose: FPG) = 126 mg/dL (hay 7

mmol/L). Bệnh nhân phải nhịn an (không uống nuớc ngọt, có thể uống nuớc lọc, nuớc

dun sôi dể nguội) ít nhất 8 giờ (thuờng phải nhịn dói qua dêm từ 8 -14 giờ), hoặc:

b)  Glucose huyết tuong ở thời diểm sau 2 giờ làm nghiệm pháp dung nạp glucose duờng

uống 75g (oral glucose tolerance test: OGTT) = 200 mg/dL (hay 11,1 mmol/L). 

Nghiệm pháp dung nạp glucose duờng uống phải duợc thực hiện theo huớng dẫn của

Tổ chức Y tế thế giới: Bệnh nhân nhịn dói từ nửa dêm truớc khi làm nghiệm pháp,

dùng một luợng glucose tuong duong với 75g glucose, hòa tan trong 250-300 ml nuớc,

uống trong 5 phút; trong 3 ngày truớc dó bệnh nhân an khẩu phần có khoảng 150-200

gam carbohydrat mỗi ngày.

c)  HbA1c = 6,5% (48 mmol/mol). Xét nghiệm này phải duợc thực hiện ở phòng thí

nghiệm duợc chuẩn hóa theo tiêu chuẩn quốc tế.

d)  Ở bệnh nhân có triệu chứng kinh diển của tang glucose huyết hoặc mức glucose huyết

tuong ở thời diểm bất kỳ = 200 mg/dL (hay 11,1 mmol/L).

Nếu không có triệu chứng kinh diển của tang glucose huyết (bao gồm tiểu nhiều, uống

nhiều, an nhiều, sụt cân không rõ nguyên nhân), xét nghiệm chẩn doán a, b, d ở trên cần

duợc thực hiện lặp lại lần 2 dể xác dịnh chẩn doán. Thời gian thực hiện xét nghiệm lần 2

sau lần thứ nhất có thể từ 1 dến 7 ngày.

Trong diều kiện thực tế tại Việt Nam, nên dùng phuong pháp don giản và hiệu quả dể chẩn

doán dái tháo duờng là dịnh luợng glucose huyết tuong lúc dói 2 lần = 126 mg/dL (hay 7

mmol/L). Nếu HbA1c duợc do tại phòng xét nghiệm duợc chuẩn hóa quốc tế, có thể do

HbA1c 2 lần dể chẩn doán ÐTÐ.

2.  Chẩn doán tiền dái tháo duờng

Chẩn doán tiền dái tháo duờng khi có một trong các rối loạn sau dây:

­  Rối loạn glucose huyết dói (impaired fasting glucose: IFG): Glucose huyết tuong lúc

dói từ 100 (5,6mmol/L) dến 125 mg/dL (6,9 mmol/L), hoặc

­  Rối loạn dung nạp glucose (impaired glucose tolerance: IGT): Glucose huyết tuong ở

thời diểm 2 giờ sau khi làm nghiệm pháp dung nạp glucose bằng duờng uống 75 g từ

140 (7.8 mmol/L) dến 199 mg/dL (11 mmol/L), hoặc

­  HbA1c từ 5,7% (39 mmol/mol) dến 6,4% (47 mmol/mol).

Những tình trạng rối loạn glucose huyết này chua dủ tiêu chuẩn dể chẩn doán dái tháo

duờng nhung vẫn có nguy co xuất hiện các biến chứng mạch máu lớn của dái tháo duờng,

duợc gọi là tiền dái tháo duờng (pre-diabetes).