Ngày đăng: 16 tháng 3 năm 2021

Trên toàn cầu, hơn 2/3 trường hợp nhiễm HIV mới được báo cáo trong các nhóm sau: quan hệ tình dục đồng giới nam, người chuyển giới, người bán dâm, người tiêm chích ma túy, tù nhân và các cơ sở khép kín khác. Ở Châu Á và Thái Bình Dương, gần như tất cả các ca nhiễm HIV mới đều được báo cáo trong các nhóm này và bạn tình của họ. Đồng thời, có khoảng cách đáng kể trong chẩn đoán HIV ở Châu Á và Thái Bình Dương, nơi ước tính chỉ 75% người nhiễm HIV biết về tình trạng nhiễm HIV của mình so với 81% trên toàn cầu.

Để giảm khoảng cách trong chẩn đoán HIV giữa các khu vực, WHO khuyến nghị thực hiện một cách chiến lược một loạt các phương pháp xét nghiệm HIV, bao gồm xét nghiệm tại cơ sở, xét nghiệm dựa vào cộng đồng, tự xét nghiệm HIV (HIVST - HIV self-testing) và xét nghiệm HIV dựa trên mạng xã hội. Tuy nhiên, một số phương pháp tiếp cận sáng tạo và các can thiệp dựa trên bằng chứng đi kèm vẫn chưa được thực hiện và nhân rộng hiệu quả ở khu vực Châu Á và Thái Bình Dương.

WHO và các đối tác, bao gồm Chương trình Liên hợp quốc về HIV/AIDS (UNAIDS), Quỹ Toàn cầu đã triệu tập một cuộc thảo luận khu vực trực tuyến trong hai ngày 7 và 8 tháng 12 năm 2020 cho khu vực Châu Á và Thái Bình Dương. Cuộc thảo luận tập trung vào tình hình thực hiện các khuyến nghị mới nhất của WHO về xét nghiệm HIV và các cách tiếp cận xét nghiệm HIV sáng tạo cho các nhóm dân số chính. Đồng thời, cuộc họp đã đánh giá tiến độ của các quốc gia về lộ trình thực hiện HIVST được phát triển tại cuộc họp ở Bangkok năm 2018. Các quốc gia đã chia sẻ kinh nghiệm thực hiện đổi mới, bao gồm cả việc thích ứng các chương trình HIVST trong bối cảnh đại dịch COVID-19 để sử dụng trực tuyến, kỹ thuật số nền tảng và phương tiện truyền thông xã hội, cũng như các phương pháp tiếp cận cung cấp dịch vụ tích hợp và áp dụng các bài học kinh nghiệm từ HIVST để tự xét nghiệm nhiễm viêm gan C (HCV).

Gần 150 nhà hoạch định chính sách, đại diện cộng đồng, các tổ chức quốc tế, nhà tài trợ và các đối tác khác đã tham gia vào cuộc thảo luận trực tuyến. Họ đại diện cho 16 quốc gia:

• Khu vực Đông Địa Trung Hải: Pakistan;
• Khu vực Đông Nam Á: Bangladesh, Bhutan, Ấn Độ, Indonesia, Myanmar, Timor Leste và Sri Lanka;
• Khu vực Tây Thái Bình Dương: Campuchia, CHDCND Lào, Malaysia, Mông Cổ, Papua New Guinea, Philippines và Việt Nam.

Những người tham gia từ các quốc gia này đã báo cáo về tiến độ thực hiện các phương pháp tiếp cận xét nghiệm HIV phân biệt trong 12–24 tháng trước và xây dựng các kế hoạch và ưu tiên trong 12–18 tháng tiếp theo.

Các chủ đề mới nổi về mức độ ưu tiên trong tương lai trong khu vực bao gồm:

Giải quyết các rào cản chính sách quốc gia: Các chính sách quốc gia ở một số quốc gia hỗ trợ thử nghiệm dựa vào cộng đồng và thử nghiệm nhà cung cấp dịch vụ. Tuy nhiên, nhiều quốc gia vẫn chưa xây dựng các chính sách hỗ trợ cho các phương pháp xét nghiệm HIV mới như HIVST và xét nghiệm dựa trên nền tảng mạng xã hội. Việc xây dựng các chính sách này cần được ưu tiên để tạo điều kiện thực hiện và mở rộng quy mô.

Thực hiện theo dõi nhanh HIVST và mở rộng quy mô: nhiều quốc gia đã bắt đầu hoặc có kế hoạch bắt đầu các dự án thí điểm về HIVST. Tuy nhiên, ngoài Việt Nam, các quốc gia khác vẫn chưa bắt đầu thực hiện chương trình thường quy. Các kế hoạch mở rộng quy mô quốc gia về HIVST cần phải được quan tâm hơn để giúp các quốc gia đạt được các mục tiêu.

Giải quyết các vấn đề về đăng ký và quản lý sản phẩm HIVST: Việc triển khai và mở rộng quy mô quốc gia thường bị cản trở do thiếu các sản phẩm HIVST đã được đăng ký hoặc các lộ trình đăng ký sản phẩm không rõ ràng. Các quốc gia cần nhanh chóng giải quyết các rào cản về chính sách hoặc quy định đối với việc đăng ký sản phẩm HIVST.

Điều chỉnh do tình hình COVID-19 để phù hợp với các mô hình cung cấp dịch vụ: Trong bối cảnh đại dịch COVID-19 và các hạn chế, các quốc gia cần sửa đổi các mô hình cung cấp dịch vụ - ví dụ như sử dụng các nền tảng kỹ thuật số trực tuyến và các công cụ truyền thông xã hội. Trong mọi trường hợp, những mô hình như vậy có thể được các nhóm dân cư chính chấp nhận hơn là các phương pháp tiếp cận trực tiếp và do đó có thể làm tăng nhu cầu xét nghiệm HIV.

Tài trợ liên tục: Chương trình Bền vững của Dịch vụ xét nghiệm HIV cho các Dân số Chính ở Châu Á (SKPA - The Sustainability of HIV Services for Key Populations in Asia) của Quỹ Toàn cầu và Sáng kiến ​​Tự xét nghiệm HIV tại Châu Phi (STAR - HIV Self-Testing Africa) của Unitaid đã cung cấp đầu tư rất cần thiết để thực hiện các phương pháp xét nghiệm HIV sáng tạo và khác biệt để đạt được mục tiêu chính trong cộng đồng.

Đổi mới và cách tiếp cận cung cấp dịch vụ tích hợp: Các chương trình cần mở rộng các lựa chọn cung cấp dịch vụ tổng hợp cho các nhóm dân cư chính như HIV, lao, viêm gan vi rút và các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục, phù hợp với dịch tễ học địa phương. Họ cũng nên xem xét các cơ hội để giới thiệu việc tự xét nghiệm HCV, dựa trên các bài học kinh nghiệm từ việc thực hiện HIVST.

Tiến sĩ Rachel Baggaley, Trưởng nhóm Thử nghiệm cho biết: “Các quốc gia ở Châu Á và Thái Bình Dương phải nâng cao mục tiêu của họ trong việc tiếp cận các nhóm dân số chính chưa được chẩn đoán bằng cách sử dụng các phương pháp xét nghiệm HIV do WHO khuyến nghị, và tất cả các đối tác cần tiếp tục hỗ trợ đổi mới và thực hiện các phương pháp đó”. Tự xét nghiệm HIV đã được chứng minh là một công cụ hiệu quả để mở rộng các dịch vụ xét nghiệm HIV và các chương trình dự phòng, và các quốc gia cần dỡ bỏ các rào cản về chính sách và quy định để mở rộng quy mô nhanh chóng việc tự xét nghiệm HIV trong khu vực.

Nguồn tài liệu tham khảo:

(1) Building Capacity for the Roll-out of PrEP and HIV Testing Innovations in Asia and Pacific.

(2) Collaborative registration procedure (CRP) for in vitro diagnostics (IVDs) – WHO Information note. 

(3) WHO announces development of new guidance on Hepatitis C self-testing - WHO HHS departmental news, 25 January 2021.

Người duyệt: Thầy Nguyễn Công Kính.