Rối loạn giấc ngủ nhịp sinh học - nguyên nhân và triệu chứng

Rối loạn giấc ngủ nhịp sinh học xảy ra khi lịch trình đánh thức giấc ngủ bên trong của con người không phù hợp với chu kỳ ngày và đêm của Trái đất.

Nhịp sinh học là những thay đổi thường xuyên về trạng thái tinh thần và thể chất xảy ra trong khoảng thời gian 24 giờ - đồng hồ sinh học của một người. Những nhịp điệu này được điều khiển bởi một vùng não chịu ảnh hưởng của ánh sáng (được gọi là máy tạo nhịp sinh học). Sau khi đi vào mắt, ánh sáng kích thích các tế bào ở phía sau mắt (võng mạc) gửi các xung thần kinh đến khu vực này. Những xung này báo hiệu não ngừng sản xuất melatonin, một loại hormone thúc đẩy giấc ngủ.

Thông thường, con người thường thay đổi thời gian ngủ và thức. Một số người thích đi ngủ và thức dậy sớm, những người khác thích đi ngủ và thức dậy muộn. Những trường hợp như vậy không được coi là rối loạn miễn là họ có thể:

• Thức dậy khi họ cần làm gì đó vào buổi sáng và ngủ vào đêm hôm trước để ngủ đủ giấc trước khi phải thức dậy
• Ngủ và thức dậy vào cùng một thời điểm mỗi ngày nếu họ muốn
• Điều chỉnh thời gian ngủ và thức mới trong vòng vài ngày sau khi họ bắt đầu một thói quen mới

Những người bị rối loạn giấc ngủ nhịp sinh học ngủ vào những thời điểm không thích hợp và sau đó không thể đi vào giấc ngủ hoặc thức dậy khi họ cần hoặc muốn. Chu kỳ ngủ - thức của họ bị gián đoạn.

5. Nguyên nhân gây rối loạn giấc ngủ nhịp sinh học

Nguyên nhân rối loạn nhịp sinh học giấc ngủ có thể do bên trong hoặc bên ngoài.

Các nguyên nhân bên trong bao gồm:

• Tổn thương não
• Vô cảm với chu kỳ ngày và đêm

Các nguyên nhân bên ngoài bao gồm:

• Thường xuyên làm việc theo ca bất thường
• Thường xuyên đi ngủ và thức dậy vào những thời điểm khác nhau
• Bị giam cầm trên giường trong một thời gian dài
• Bị mù hoặc không được tiếp xúc với ánh sáng mặt trời trong thời gian dài
• Uống một số loại thuốc

Đảo ngược giấc ngủ là phổ biến ở những người nhập viện vì họ thường bị đánh thức trong đêm và vì mắt họ không tiếp xúc với ánh sáng mặt trời đủ lâu trong ngày.

5. Có một số loại rối loạn nhịp sinh học:

• Rối loạn lệch múi giờ là do di chuyển nhanh qua hơn hai múi giờ.
• Rối loạn làm việc theo ca

Luôn làm việc ca đêm hoặc ca tối và giữ nguyên giờ đi ngủ vào những ngày nghỉ là điều nên làm. Tuy nhiên, ngay cả khi đó, tiếng ồn và ánh sáng ban ngày có thể cản trở giấc ngủ. Ngoài ra, người lao động thường rút ngắn thời gian ngủ và ngủ vào các thời điểm khác nhau vào ngày nghỉ để tham gia các sự kiện xã hội hoặc gia đình.

• Rối loạn giai đoạn ngủ muộn xảy ra khi mọi người thường xuyên đi ngủ và thức dậy muộn (ví dụ: đi ngủ lúc 3 giờ sáng và thức dậy lúc 10 giờ sáng hoặc muộn nhất là 1 giờ chiều). Hội chứng này phổ biến hơn ở thanh thiếu niên và thanh niên. Những người mắc chứng rối loạn giai đoạn ngủ muộn không thể ngủ sớm hơn cho dù họ có cố gắng.
• Rối loạn giai đoạn giấc ngủ tiến triển xảy ra khi mọi người liên tục ngủ và thức dậy sớm và không thể thay đổi mô hình này. Nó phổ biến hơn ở những người lớn tuổi. Những người mắc chứng rối loạn giai đoạn ngủ tiến triển không thể tỉnh táo cho đến thời gian sau đó ngay cả khi họ cố gắng.
• Hội chứng “ngủ - thức không 24 giờ” xảy ra khi chu kỳ ngủ - thức thay đổi mỗi ngày. Độ dài của chu kỳ ngủ - thức vẫn như cũ, nhưng là hơn 24 giờ. Do đó, thời gian ngủ và thức bị trễ từ 1 đến 2 giờ mỗi ngày. Hội chứng này ít phổ biến hơn nhiều và có xu hướng xảy ra ở những người mù.

5. Các triệu chứng của rối loạn nhịp sinh học giấc ngủ

Bởi vì mọi người không thể ngủ khi họ cần, họ có thể buồn ngủ vào ban ngày và khó tập trung, suy nghĩ rõ ràng và thực hiện các hoạt động thông thường của họ. Họ có thể lạm dụng rượu, thuốc ngủ và chất kích thích để cố gắng ngủ hoặc tỉnh táo.

Các triệu chứng của rối loạn nhịp sinh học giấc ngủ có thể tồi tệ hơn khi mọi người thay đổi lịch ngủ thường xuyên, chẳng hạn như khi họ thường xuyên di chuyển qua nhiều múi giờ hoặc thay đổi ca làm việc. Các triệu chứng cũng tồi tệ hơn nếu sự thay đổi làm cho thời gian thức và ngủ sớm hơn vì trì hoãn giấc ngủ sẽ dễ dàng hơn là đi ngủ sớm hơn. Chu kỳ giấc ngủ được nâng cao khi mọi người bay về phía đông hoặc khi thay đổi ca từ ngày sang đêm sang buổi tối.

Nếu nguyên nhân là bên ngoài, thời gian của các nhịp sinh học khác của cơ thể, bao gồm nhiệt độ và sự tiết hormon, sẽ bị ảnh hưởng. Do đó, mọi người có thể cảm thấy không khỏe, cáu kỉnh, buồn nôn và chán nản, cũng như buồn ngủ. Nguy cơ rối loạn tim và chuyển hóa cũng có thể tăng lên.

Nếu nguyên nhân của sự gián đoạn có thể được khắc phục, các triệu chứng sẽ hết sau vài ngày khi nhịp điệu điều chỉnh lại. Ở người lớn tuổi, quá trình giải quyết có thể mất vài tuần hoặc vài tháng.

Nguồn tham khảo: https://www.msdmanuals.com/home/brain,-spinal-cord,-and-nerve-disorders/sleep-disorders/circadian-rhythm-sleep-disorders

Người dịch bài: Phạm Thị Thanh Tuyền

Người duyệt bài: Hà Hải Anh