Bệnh Parkinson là một trong những bệnh về thần kinh, thường xảy ra khi nhóm tế bào trong não bị thoái hóa, không thể kiểm soát được vận động của cơ bắp, khiến cho con người đi lại khó khăn, cử động chân chạp, chân tay bị run cứng. Khi bệnh tiến triển có thể ảnh hưởng đến các tế bào thần kinh, làm thiếu hụt dopamine. Bài viết này giới thiệu một số thuốc điều trị bệnh Parkinson.

 

1. LEVODOPA  

- Tên khác: L-dopa; Levopa

Công thức:  C₉H₁₁NO₄    ptl : 197,2

Tên khoa học: Acid 2-amino-3-(3,4-dihydroxyphenyl) propionic

Tính chất: 

- Bột kết tinh màu trắng kem; biến màu trong không khí, ánh sáng (OH phenol).

- Tan nhẹ trong nước; không tan trong ethanol, ether; dễ tan trong HCl M.

Hóa tính: 

- Dễ bị oxy hóa (diphenol).

- Lưỡng tính (acid amin), lệch về acid (dung dịch trong nước có pH 4,5-7,0).

Định tính:

- Với  FeCl₃ cho màu xanh lục (OH phenol).

- Dung dịch HCl 1M; thêm NaNO₂ + amoni molypdat: màu vàng.

- Hấp thụ UV: l_MAX  280 nm; E(1%, 1 cm) 137 (HCl 0,1 M).

- Phổ IR hoặc sắc ký, so với chuẩn.

Định lượng:

 - Acid-base/CH₃COOH khan; HClO₄ 0,1 M; đo điện thế.

 - Quang phổ UV; đo ở 280 nm (dung dịch 30 mg/1 lít HCl 0,1 M).

Tác dụng:

- Trong não: Loại CO₂®dopamin, ức chế dẫn truyền thần kinh trung ương.

- Ngoại vi: 95% levodopa ®dopamin, không tới đích tác dụng (não).

- Dùng kèm chất ức chế enzym (carbidopa): 80% liều dùng vào não.

Chỉ định: Parkinson.

 - Hiệu quả tốt: Cứng đờ, mất điều hòa thao tác.

- Hiệu qủa không chắc chắn: run đầu chi, môi, lưỡi.

   Bắt đầu liều thấp. Dùng thuốc kéo dài (> 6 tháng) mới có hiệu quả.

Liều dùng: Uống cùng hoặc sau ăn.

- Đơn độc: Người lớn: Liều đầu 125 mg/lần; 2 lần/24 h. Sau 3-7 ngày tăng liều dần, tới tối đa 8 g/24 h (chia lần).

- Kèm chất ức chế enzym dopa-decarboxylase: Giảm liều levodopa.

            Viên hỗn hợp:  Levodopa                          100 mg          100 mg

                                   Carbidopa                           10 mg             25 mg

            Người lớn uống ban đầu 1 viên/lần; 3 lần/24 h; tăng dần: Levodopa 0,75-2 g/24 h; carbidopa 75-200 mg/24 h.

- Kèm với thuốc ức chế Cathechol-O-methyltransferase (COMT):

            Viên levodopa-carbidopa (4:1) + 200 mg entacapone.

Tác dụng không mong muốn:Nôn; tăng nhịp tim; hạ huyết áp (do dopamin hình thành ở ngoại vi).

Thận trọng hoặc chống chỉ định:

            Glaucom, bệnh tim-mạch, bệnh phổi, co cơ, tâm thần, suy gan.

Bảo quản:Tránh ánh sáng và tránh tiếp xúc với chất oxy hóa.

 

2. CARBIDOPA

Công thức:  C₁₀H₁₄N₂O₄ .H₂O   ptl : 244,2

Tên khoa học:Acid 3-(3,4-dihydroxyphenyl)-2-hydrazino-2-methylpropionic

Tính chất: 

- Bột kết tinh màu trắng, không mùi; dễ bị oxy hóa (diphenol).

- Tan trong HCl 3 M; tan nhẹ trong nước; khó tan trong dung môi hữu cơ.

- Hấp thụ UV: l_MAX  283 nm (HCl/methanol).

- Với FeCl₃ cho màu xanh lục (OH phenol).

- Khử thuốc thử Fehling: tủa Cu₂O (màu nâu đỏ).

Tác dụng:Phong bế dopa-decarboxylase ngoại vi, bảo vệ levodopa.

Chỉ định:Uống cùng để bảo vệ levodopa trong huyết tương và ngoại vi. Tỷ lệ phối hợp: Carbidopa : levodopa (1: 4 hoặc 1: 10).

Bảo quản:Tránh ánh sáng.

 

3. BENZTROPINE MESILATE

- Tên khác: Benzatropine mesilate

Công thức:   C₂₁H₂₅NO .H₃C-SO₃H  ptl : 403,5 

Tên khoa học: 3-Benzhydroxytropane methanesulphonate

Tính chất: Bột kết tinh màu trắng, hút ẩm. Dễ tan trong nước, alcol; khó tan trong ether.

Tác dụng: Giãn cơ vận động. Thuốc antimuscarinic.

Chỉ định: 

- Parkinson nhẹ và trung bình:

  Người lớn uống liều đầu 0,5-1 mg/24 h; cứ 6 ngày tăng 0,5 mg, tới tối đa 6 mg/24 h.

  Cấp cứu: Tiêm IM hoặc IV 1-2 mg.

 - Cứng cơ do dùng thuốc chống rối loạn tâm thần:

   Người lớn uống, tiêm (IM, IV) 1-4 mg/24 h; liều đơn hoặc chia 2 lần.

Tác dụng không mong muốn:Kháng cholinergic: Khô miệng, bí đái…

Bảo quản:Tránh ẩm.

 

Tài liệu thao khảo: Trần Đức Hậu (2007).  Hóa Dược 2. Hà Nội, Việt Nam: Nhà xuất bản Y học.

 

Người viết: Nguyễn Thị Nhơn

Người duyệt: Nguyễn Công Kính